Paul Catteeuw: Land van sprookjes, mythen, fabels, parabels, legendes en sagen
Paul Catteeuw, germanist en eindredacteur van het cultureel tijdschrift Volkskunde, nam ons mee naar het fascinerende land van sprookjes, mythen, fabels, parabels, legendes en sagen, waar de geschiedenis nog oraal werd overgeleverd. De spreker legde helder uit wat het verschil is tussen al deze verhaalvormen en waar en wanneer ze voorkwamen. Er bestaan nu nog altijd moderne, eigentijdse volksverhalen, maar door de komst van TV en internet dreigt die orale kunst jammer genoeg verloren te gaan.
In het Nederlands is er een verschil tussen sagen en legendes: legendes hebben een christelijk element in zich, sagen niet. De verhalen gingen meestal over het onbekende, het onbestemde, over gevaar, vooral tijdens de donkere perioden van het jaar toen er nog geen verlichting was. Een kerkhof boezemde angst in met de “dwaallichtjes” die er rondwaarden… Ook kennis van kruiden en planten, schrikte gewone mensen af (heksen). In alle culturen en talen bracht men verhalen om fenomenen die men toen niet kon verklaren toch te duiden. Bovendien doken soms gelijkaardige vertellingen op in buurlanden (over bendes, dieren, ook Tijl Uilenspiegel was bekend).
Onze tijd kent dan weer stadssagen (urban legends of broodje-aapverhalen) en “fake news” dat razendsnel wordt opgepikt en weer doorgegeven.
Meer weten? Volksverhalenbank.be (per regio en per gemeente, met ook verhalen van/over Brasschaat)
Hampton Court en Engelse tuinen, twee lezingen door Patricia Verhoestraete
Patricia Verhoestraete nam ons mee naar Hampton Court Palaceampton ¢ourt,, een koninklijk landgoed van 1086 dat in de 16de eeuw in handen kwam van de katholieke Cardinal Wolsey. Die breidde het verder uit tot de mooiste residentie van Europa. Het domein werd later ingepalmd door Hendrik VIII die er verbleef met zijn 6 vrouwen. Onder zijn bewind werd het kasteel verder verfraaid en de tuinen majestueus aangelegd. Ook zijn opvolgers (van de Tudors tot de Victorians) voegden telkens nieuwe elementen toe.
De Franse tuinmode werd geïntroduceerd door Karel II, die in Frankrijk opgroeide. Zo kwam er in Hampton Court “Longwater” bij, met lange rijen bomen en promenades. Mary en Willem van Oranje legden dan weer Nederlands accenten met een “Privy” Garden en tulpen, veel tulpen. In de dure wijk Kensington ging de Brompton kwekerij (1689) open. Die verkocht alles voor de aanleg van barokke terrassen en tuinen. Er ontstonden toen ook Topiary tuinen, met ‘vormsnoei’ bomen.
De tuinen bij grote landhuizen, kastelen en paleizen van de adel en grootgrondbezitters zijn ronduit schitterend. Sommige eigenaars waren botanisten en kweekten zelf (o.a. zijdewormen en suikerriet). Rond 1630 opende het Garden Museum (The Ark) als eerste zijn deuren voor het publiek in Lambeth, Londen. Het omvatte reisverslagen, boeken, curiosa en een heuse botanische tuin van John Tradescant en zijn zoon, beiden botanicus. (herstructurering in 2017).
De Engelse tuin is eigenlijk een landschapstuin in typisch Engelse landschapsstijl (de natuur beheerst het landschap, niet de mens), uitgedacht in de 18e eeuw door ontwerpers William Kent (architect) en Charles Bridgeman (koninklijk tuinier en botanicus). Ze werkten samen aan gote tuinen die later veelvuldig gekopieerd werden in heel Europa, tot Rusland toe (St.-Petersburg). Bridgeman zorgde ook voor het herontwerp van de koninklijke tuinen (Windsor, Kensington Palace, Hampton Court, St.-James’s Park en Hyde Park).
Lancelot ‘Capability’ Brown creëerde dan weer een ideaal landschap op het Engelse platteland met kunstmatige meren, dammen en kanalen om de illusie te geven dat er een rivier door de tuin stroomde. Hij legde glooiende gazons aan met Haha en weids uitzicht op geïsoleerde bomen. Ook deze tuinen werden overal gekopieerd (noot: Brown legde o.a.de tuinen van Laken en van het kasteel Belvédère aan).
De Victoriaanse periode kenmerkt zich dan weer door het toevoegen van koloniale tuinelementen en exotische planten. Populair waren grote gazons voor tea parties en picknicks, en sportvelden om cricket en tennis te spelen (Edwin B. Budding, eerste grasmaaimachine in 1830). Ook Anglo-Chinese tuinen en cottagetuinen waren erg geliefd. In de 20ste eeuw ontstonden de populaire volkstuintjes en de vele stadstuinen. Nu gaat de aandacht naar prachtige daktuinen op hoge gebouwen.
Zowel de historische landhuizen als hun tuinen horen bij het erfgoed en worden schitterend onderhouden door English Heritage en de National Trust (die steunt volledig op vrijwilligers; er is ook een Belgische afdeling).
“Psychologie van de ouder wordende mens” (Luc Van de Ven):
Luc Van de Ven gaf ons als klinisch ouderenpsycholoog helder inzicht in een aantal psychische problemen die gepaard gaan met het ouder worden. Om gezond en bevredigend oud worden is gepast omgaan met verlies essentieel. Je lichaam verandert en dat begrenst je manier van leven. Met pensioen gaan, kan (vooral voor mannen) een verlies zijn. Maar ook het verlies van de levenspartner vraagt een intens rouwproces vooraleer je terug kan genieten van het leven. Karaktertrekken als veerkracht en vermogen tot zingeving zijn belangrijk in elk verliesproces. Een echte vertrouwenspersoon kan je ook helpen.
Thema’s als de partnerrelatie, seksualiteit op leeftijd en het beleven en ervaren van problemen bij depressie of dementie kwamen eveneens uitgebreid aan bod. Luc pleitte voor een evenwicht tussen thuiszorg en woonzorg. Daarnaast zette hij de wijsheid van senioren in de verf: emotionele intelligentie en mildheid naar familieleden en vrienden helpen om je leven mooi af te maken.
Achteraf werd nog uitgewisseld over vragen over de toekomst van mensen in de woonzorg. Senioren willen vandaag duidelijk meer inspraak hebben in en zelf verantwoordelijkheid zijn voor hun ouder worden. Het was een mooi besluit van een boeiende avond.
Afternoon Tea Literair: ‘Dochter van de kolonisatie’ door Nadia Nyasi
Nadia Nyasi bracht het meeslepend verhaal van haar familiegeschiedenis met een verrassend en boeiend discours, vlot gepresenteerd, uitnodigend en met veel nuance. Het verhaal valt samen met honderd jaar kolonisatie en de kolonisatie van Congo. Geboren in Congo, later naar België verhuisd, is Nadia met haar Congolees-Belgische ouders een kind van twee landen en twee culturen. Ze vertelde over het fundamenteel onrechtvaardig systeem dat men kolonisatie noemt, de hedendaagse erfenis in de vorm van de Congolese aanwezigheid in België en het belang van Belgische excuses, gekoppeld aan een oprecht dekolonisatieproces. Bij het beantwoorden van de vragen na de lezing hoorden we een jonge, genuanceerde stem van een vrouw die sociaal en politiek erg beslagen is en haar stem terecht laat horen in het hedendaagse debat over Congo-België.
Daarnaast genoten we van een overheerlijke Britse Afternoon Tea met ‘finger sandwiches, scones with cream and jam en sweets’. Er was ook een ‘stoepbezoekje’ en een glaasje cava om op het nieuwe jaar te klinken. Kortom, een geslaagde zondagnamiddag in Corona-tijden!
Marc Van de Looverbosch: Het reilen en zeilen van de Belgische politiek
VRT-Journalist
In een Zoomsessie schetste Marc Van De Looverbosch een beeld van onze politiek van 1999 tot 2020. Hij gaf daarbij zijn meest recente grafieken i.v.m. de verkiezingen en de stand van de partijen. Daarbij kregen we een unieke blik achter de schermen van de recentste aardverschuivingen in de Belgische politiek. Marc Van De Looverbosch blijft de politiek op de voet volgen en er komen nog andere publicaties in de toekomst. Op het einde van deze zoomlezing waren er een aantal interessante vragen. Met dank aan onze technicus achter de schermen, Robert De Loght.
Lezing Professor Maarten Larmuseau: Het DNA van Vlaanderen
Professor genetische genealogie
Tijdens deze lezing in het Middelheem werd het nut van het DNA binnen de genealogie voorgesteld. Het was een laagdrempelige introductie in de wereld van de genetica en het DNA-onderzoek. Wie zijn we en waar komen we vandaan? Daarvoor nam Professor Larmuseau ons collectief verleden onder de loep en vertelde ons meer over oermensen, eeuwenoude migratiestromen en de impact van de Spaanse inval tijdens de tachtigjarige oorlog in onze gebieden. Hij vertelde ook hoe er met genetische genealogie moorden kunnen opgelost worden (o.a. het mysterie rond de dood van Albert I, enz.…) en verder hoe je informatie kunt terugvinden over jouw vergeten voormoeders. De resultaten van dit citizen science project (MamaMito) worden op dit moment volop bestudeerd. Men verwacht hiervan de resultaten in de zomer van 2021.
Je kan lezingen van Professor Larmuseau bekijken op “Universiteit van Vlaanderen” en Youtube.
Lezing Johan Ghoos: Dopingbestrijding van spelbederver naar beschermer van de sport?
Binnenkijken in de live-opname van een lezing in coronatijd.
Deze lezing door onze gewezen voorzitter, in het kader van de actie “Ook ik steun DF-Brasschaat”, kon uiteindelijk op 15 december 2020 toch plaatshebben via livestreaming. Als lid van de Disciplinaire Commissie van de Vlaamse Overheid in de functie van arts-rechter en als lid van het Vlaams Doping Tribunaal is Johan Ghoos de aangewezen persoon om geïnteresseerden wegwijs te maken in deze boeiende, maar complexe materie. Hij vertelde dan ook voluit over de geschiedenis van de dopingbestrijding, die een keerpunt kende bij de Festina-tour in 1998. Toen ontstond de perceptie dat dopinggebruik streng gesanctioneerd moet worden. De dopingwetgeving dreigt echter een juridisch kluwen te worden. Johan Ghoos haalde tal van concrete, soms verbazingwekkende, voorbeelden aan van disciplinaire straffen en van juridische zaken die hij tijdens zijn rijkgevulde carrière heeft meegemaakt.
Daguitstap Condroz
Donderdag 23 juli 2020: daguitstap Condroz
Dankzij een zeer secure voorbereiding kan de – in april uitgestelde – daguitstap naar de Condroz in honderd procent coronaveilige omstandigheden plaatsvinden op deze zonovergoten zomerdag. Onze dynamische gids Stefan Van Camp neemt ons mee op een tocht langs enkele romaanse en vroeg-gotische sites in de provincie Namen. Hij begeestert ons met zijn enthousiasme en zijn ongebreidelde kennis.
In de voormiddag bezoeken we de twee best bewaarde kerkjes in romaanse stijl van het Maasland: Sint-Hadelinus in Celles, een als monument beschermd dorpje, en de voormalige abdijkerk van Hastière aan de Maas.
Na het heerlijke middagmaal in Philippeville bewonderen we de majestueuze Sint-Maternus in Walcourt en de indrukwekkende ruïnes van de in 1147 gestichte Cisterziënzerabdij van Aulne aan de Samber. Daar kunnen we nog genieten van een abdijbier van de ambachtelijke brouwerij, een smakelijke afsluiter van een deugddoende dag gezamenlijke cultuurbeleving.